Toàn cảnh điều tra MH17

[xứ việt]

Image copyrightREUTERS

Chuyến bay MH17, từ Amsterdam đến Kuala Lumpur, biến mất khỏi radar trong lúc đang bay qua Ukraine ngày 17/7/2014.

283 hành khách, gồm 80 trẻ em, cùng 15 phi hành đoàn ở trên máy bay.

Máy bay của Malaysia Airlines bị rơi sau khi bị tên lửa Buk, do Nga sản xuất, bắn.

Nhóm điều tra Hà Lan hôm 28/09/2016 công bố báo cáo nói trái hỏa tiễn bắn hạ phi cơ MH17 của hàng không Malaysia "được chuyển từ Nga sang lãnh thổ Ukraine".

• Cập nhật mới nhất

Trách nhiệm của ai?

Máy bay rơi ở miền đông Ukraine do quân nổi dậy kiểm soát, vào lúc cao điểm xung đột giữa chính phủ và quân ly khai thân Nga.

Chính phủ ở Ukraine và nhiều viên chức Tây phương nói tên lửa do Nga đem tới, phóng đi từ khu vực quân nổi dậy Ukraine kiểm soát.

Một báo cáo của Hà Lan tổng hợp ba cuộc điều tra của Nga, Hà Lan và Ukraine để xem máy phóng tên lửa có thể đặt ở đâu.

Báo cáo xác nhận tên lửa có lẽ đã phóng đi từ vùng 320 cây số vuông ở đông Ukraine. Họ nói cần thêm nghiên cứu để chỉ ra chính xác nơi phóng.

Tháng Sáu 2016, nhóm điều tra quốc tế (JIT) có điều tra hình sự riêng, đã công bố hình chụp một phần của tên lửa Buk do Nga sản xuất, tìm thấy ở nơi rớt máy bay MH17 ở đông Ukraine.

Image captionTên lửa Buk

Nhưng giới chức Nga và ly khai thân Nga bác bỏ cáo buộc liên quan.

Công ty Nga sản xuất tên lửa Buk khẳng định đây là mô hình mà quân Nga không còn sử dụng, và nói điều tra riêng của họ cho thấy nó bắn đi từ lãnh thổ do Ukraine kiểm soát.

Hai ngày trước khi JIT sắp công bố báo cáo tạm thời hồi tháng Chín 2016, Nga đưa ra hình ảnh radar mà họ nói cho thấy máy bay không thể ở khu vực do quân nổi dậy kiểm soát.

Giới chỉ trích chỉ ra rằng Nga đã đưa ra ba giải thích sự kiện khác nhau từ khi máy bay bị bắn hạ.

Chuyện gì xảy ra?

Theo các nhà điều tra Hà Lan, máy bay rời sân bay Schiphol của Amsterdam lúc 10:31 GMT ngày 17/7.

Lẽ ra máy bay sẽ hạ cánh ở phi trường quốc tế Kuala Lumpur lúc 22:10 GMT.

Ủy ban an toàn Hà Lan nói máy bay mất liên lạc với kiểm soát không lưu lúc 13:20 GMT, khi cách biên giới Ukraine-Nga 50 cây số.

Malaysia Airlines lúc đầu nói máy bay mất liên lạc lúc 14:15 GMT.

Đoạn phim từ nơi rớt máy bay ở Donetsk, Ukraine, do quân ly khai thân Nga kiểm soát, và các nhân chứng thì cho biết hơn chục thi thể ở trên mặt đất.

Sau đó có thêm đoạn phim về khoảnh khắc sau khi MH17 rơi. Quay ngày 17/7/2014, đoạn phim này chỉ được xem vào ngày 16/11.

Vì sao máy bay rơi?

Ủy ban an toàn Hà Lan nói vụ rơi MH17 là do đầu đạn loại 9N314M của Nga phát nổ, được phóng đi từ hệ thống tên lửa Buk ở đông Ukraine.

Hệ thống vũ khí được xác định quay mẫu thiệt hại ở tro tàn máy bay, cũng như các mẩu bom.

Image copyrightREUTERS Image copyrightGETTY Image copyrightREUTERS

Dấu vết sơn trên mảnh vỡ tên lửa phù hợp với sơn của một phần tên lửa tìm thấy trong khu vực.

Các nhà điều tra Hà Lan mô phỏng các cách bay của đầu đạn để xác minh nó nổ ở đâu, và tìm thấy đầu đạn 70kg phù hợp với thiệt hại nơi tro tàn.

Nó cho thấy đầu đạn nổ ở khoảng bốn mét trên mũi máy bay, ở phía trái buồng lái phi công, bắn ra các mảnh vỡ vào máy bay.

Phần phía trước của máy bay bị xuyên thủng bởi hàng trăm vật năng lượng cao từ đầu đạn, giết ngay tức thì ba phi hành đoàn, khiến máy bay bị vỡ theo nhiều giai đoạn:

Đầu tiên buồng lái vỡ, nhưng máy bay vẫn bay.

Sau đó, các đầu cánh bị vỡ, phần sau máy bay cũng vỡ.

Phần chính máy bay rơi xuống mặt đất, bị lật ngửa.

Các nhà điều tra tin rằng khoảng 60 đến 90 giây sau khi buồng lái vỡ thì máy bay rơi xuống đất.

Các bằng chứng trước đó gồm hình ảnh được cho là chứng tỏ có máy phóng tên lửa đất đối không trong khu vực, phân tích giọng nói quân nổi dậy thân Nga dường như xác nhận bắn hạ máy bay, và hoạt động trên mạng xã hội nói rằng phiến quân liên quan.

Nhưng Nga trước đó bác bỏ mọi tố cáo họ cung cấp vũ khí cho phiến quân và nói báo cáo Hà Lan không cung cấp bằng chứng rằng máy bay bị người thân Nga bắn.

Ukraine lại nói điều tra chứng minh máy bay Malaysia bị tên lửa do Nga sản xuất bắn rơi, từ hệ thống Buk ở vùng nằm ngoài kiểm soát của Kiev.

Xác máy bay

Một phần máy bay được tìm thấy trong khu vực chừng 50 cây số vuông.

Sau vụ rơi, quốc tế chỉ trích cách phiến quân xử ly địa điểm rơi, để thi thể hành khách bị sức nóng mùa hè và để người tình nguyện không có huấn luyện được vào khu vực. Việc này dẫn tới nhiều tuần chậm trễ để di dời tro tàn, nhưng sau khi thỏa thuận với dân quân địa phương đã cho phép công việc tiến hành.

Ai điều tra?

Các nhà quan sát từ OSCE có nhiệm vụ quan sát hiện trường trước khi các nhà điều tra tới. Họ là nhóm đầu tiên thăm khu vực tro tàn, nhưng việc đi lại bị dân quân hạn chế.

Trách nhiệm điều tra thuộc về nhà nước quản lý nơi xảy ra vụ việc, theo Tổ chức hàng không dân sự quốc tế.

Vì vậy, chính phủ Ukraine mở điều tra nhưng Ủy ban an toàn Hà Lan được yêu cầu đứng đầu điều tra, vì đa số nạn nhân từ Hà Lan.

Một cuộc điều tra riêng của JIT, do Hà Lan dẫn đầu, đã thu thập bằng chứng về khả năng mở tòa hình sự, và đưa ra công bố tạm thời ngày 28/9.

Hồi tháng Bảy 2014, Nga phủ quyết dự thảo nghị quyết ở Hội đồng Bảo an LHQ nhằm thành lập tòa quốc tế điều tra.

Tổng thống Vladimir Putin nói nó sẽ là “quá sớm” và có hại”.

(BBC)