Các sinh viên không thể hiểu sâu khi đọc bằng các thiết bị kỹ thuật số?

[xứ việt]

Tác giả: Naomi Baron, American University | Dịch giả: Minh Phát

31 Tháng Tám , 2016

 

Sách giấy hay máy tính bảng? (Ảnh: Creative Commons/Megan Trace)

Liệu sinh viên có thể tiếp thu được nhiều kiến thức khi đọc bằng các thiết bị kỹ thuật số như là đọc sách in hay không?

Cả giáo viên và các bậc phụ huynh hiện nay đều quan tâm tìm hiểu liệu các phương tiện điện toán đang cải thiện hay gây ảnh hưởng xấu đến vấn đề học tập. Cùng với trào lưu thịnh hành của các loại sách điện tử, học trực tuyến và những tài nguyên giáo dục mở, các nhà điều tra đã và đang cố gắng xác định xem khi đọc các văn bản đã được chuyển đổi cho phù hợp với màn hình số thì liệu các sinh viên có thực hiện tốt như là trên giấy hay không.

Tuy vậy, câu trả lời cho nghi vấn này không chỉ đơn giản là “có” hay “không”.

Đọc trên bản in so với trên thiết bị kỹ thuật số

Trong nghiên cứu của mình, tôi đã so sánh những phương pháp mà chúng ta đọc trên bản in và trên màn hình. Giữa năm 2013 và 2015, tôi đã thu thập dữ liệu từ 429 sinh viên đại học lấy từ năm quốc gia (Mỹ, Nhật, Đức, Slovenia và Ấn Độ).

Quảng cáo

Những sinh viên trong đề tài nghiên cứu của tôi cho rằng sách in mang lại sự thích thú về mặt thẩm mỹ hơn, họ kể lại những điều như “Tôi thích mùi của giấy” hay là đọc bằng sách in chính là “đọc thực sự”. Còn nữa, sách in cho họ ý thức về vị trí của mình bên trong quyển sách – họ có thể “thấy” và “cảm nhận” mình đang ở đâu trong những dòng chữ.

Sách in làm mắt dễ chịu hơn. (Ảnh: Creative Commons/H.Moon)

Sách in còn được đánh giá là dễ chịu cho mắt hơn và giảm khuynh hướng làm nhiều việc cùng lúc. Gần một nửa những người tham gia than phiền về chứng mỏi mắt khi đọc sách điện tử (“mắt tôi cay xè”), và 67% chỉ ra rằng họ có xu hướng làm những việc khác trong khi đọc trên thiết bị kỹ thuật số (so với 41% khi đọc trên sách in).

Thế nhưng, những người tham gia đã đề cao việc đọc sách điện tử trên một số phương diện, gồm khả năng đọc trong bóng tối, dễ dàng tìm thông tin (“có nhiều thông tin nhanh chóng”), tiết kiệm giấy và thậm chí sự thật là họ có thể làm nhiều việc khi đọc sách.

Đánh giá việc tiếp thu kiến thức

Nhưng câu hỏi quan trọng hơn là liệu các sinh viên có tiếp thu được nhiều điều khi đọc sách trên màn hình hay không.

Một số các nhà nghiên cứu đã tìm cách đánh giá mức độ tiếp thu bằng cách yêu cầu người ta đọc một đoạn văn bản, trên giấy in hoặc trên thiết bị kỹ thuật số, và sau đó kiểm tra mức độ đọc hiểu.

Hầu hết các khảo sát đều cho thấy những người tham gia đạt được điểm số gần như nhau khi đọc bằng mỗi loại phương tiện, cho dù một số ít khảo sát chỉ ra rằng các sinh viên thực hiện tốt bài kiểm tra hơn khi họ đọc bằng bản in.

Tuy nhiên, vấn đề của các khảo sát đánh giá mức độ tiếp thu là quan điểm về “mức độ tiếp thu” của các nhà nghiên cứu có khuynh hướng đơn giản thái quá. Việc đọc một đoạn văn và trả lời câu hỏi sau đó có lẽ là một công cụ quen thuộc trong các bài kiểm tra được chuẩn hóa, nhưng chúng không cho chúng ta thấy được mức độ hiểu sâu sắc hơn.

Một số nhà nghiên cứu đang bắt đầu đưa ra các câu hỏi mang nhiều sắc thái khác nhau hơn, có một học giả đã cân nhắc đến điều gì sẽ xảy ra khi người ta đọc một câu chuyện và sau đó được yêu cầu sắp xếp lại trình tự cốt truyện. Đáp án là: đọc trên bản in cho kết quả tốt hơn.

Một khía cạnh khác của việc tiếp thu kiến thức mà chúng ta cần xem xét đến là khi các sinh viên thực hiện việc đọc trong những điều kiện ít mang tính thí nghiệm có quy tắc thì kết quả sẽ khác biệt thế nào. Trong một nghiên cứu cho phép các sinh viên tự quyết định thời gian đọc bao lâu trên mỗi loại phương tiện, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng những người tham gia dành ít thời gian để đọc một đoạn văn trên màn hình, và sẽ thực hiện kém hơn đối với bài kiểm tra đọc hiểu sau đó.

Khám phá này hầu như không đáng ngạc nhiên, nhưng đã cho thấy khuynh hướng của nhiều người trong chúng ta là đọc lướt và mang tính tìm kiếm khi xem thông tin trực tuyến, hơn là đọc chậm rãi và cẩn thận. Trong nghiên cứu của tôi, một sinh viên nhận xét như sau:

“Cùng một số lượng trang thì đọc trên bản in tốn nhiều thời gian hơn so với trên thiết bị điện tử”.

Một em khác than phiền:

“Tôi phải mất thời gian lâu hơn bởi vì tôi đọc kỹ hơn”.

Tư duy biện lý và việc đọc sách

Vấn đề về sự tiếp thu có liên quan đến các mục tiêu giáo dục như thế nào? Ngày nay có khá nhiều lời qua lại về việc mong muốn các sinh viên giỏi tư duy biện lý (hay còn gọi là tư duy phê phán, tư duy phản biện – critical thinking). Khó mà định nghĩa cho rõ được mục tiêu đó, nhưng rõ ràng là nó có liên quan đến khả năng hiểu những ý tưởng phức tạp, đánh giá các chứng cứ, cân nhắc các quan điểm thay thế và xây dựng những luận cứ hợp lý.

Để trở nên thành thạo về tư duy biện lý – tối thiểu trong một xã hội có học thức – các sinh viên cần phải có khả năng luận giải các văn bản. Văn bản đó có thể dài, phức tạp hoặc cả hai. Để hiểu chúng, các sinh viên không thể đọc lướt, vội vã và thường xuyên bị phân tán.

Vì vậy, đọc trên bản in hay trên màn hình, cái nào giúp xây dựng các kỹ năng tư duy biện lý?

Đọc sách giúp phát triển những kỹ năng tư duy biện lý. (Ảnh: Creative Commons/mrskradz)

Những khảo sát bằng phương pháp đọc hiểu mà chúng tôi đề cập ở trên chỉ cung cấp cho chúng ta khá ít thông tin về phương thức đọc mà chúng tôi cho là cần thiết đối với việc tư duy sâu sắc hay phân tích một cách nghiêm túc. Một cách tiếp cận khác, chí ít trước hết là phải hỏi các sinh viên về những thói quen của họ khi đọc trên thiết bị điện tử và trên bản in – tương tự như bác sĩ hỏi về tiền sử của bệnh nhân (cùng với những kiểm tra thể chất và trong phòng kiểm nghiệm) để xác định bệnh của họ.

Mặc dù bài khảo sát của riêng tôi đã không đánh giá một cách trực tiếp về khả năng tiếp thu kiến thức, nhưng nó đã chất vấn các sinh viên về những thói quen và những sở thích của họ khi đọc sách. Những phản hồi đối với một số câu hỏi của tôi đã bộc lộ rõ một cách chi tiết.

Khi được hỏi loại phương tiện nào giúp họ tập trung tốt nhất, 92% trả lời “bản in”. Với việc đọc mang tính học thuật trong thời gian lâu, 85% thích sách in hơn. Những người tham gia cũng báo cáo lại rằng họ có khả năng sẽ đọc lại những thông tin mang tính học thuật khi chúng nằm trên bản in. Còn nữa, một số sinh viên cho biết họ tin bản in là phương tiện tốt hơn dành cho việc học. Một em nói:

“Nó dễ tập trung hơn.”

Những em khác khẳng định:

“[Tôi] Cảm giác như nội dung được ghi nhớ dễ dàng hơn” và

“Tôi cảm thấy hiểu rõ hơn”.

Ngược lại, khi nói đến việc đọc trên màn hình kỹ thuật số, các sinh viên lưu ý về “nguy cơ sao nhãng” và “không tập trung”.

Rõ ràng, những nhận thức của các sinh viên không thể nào đo đạc được bằng những kết quả đánh giá về sự tiếp thu. Và bài nghiên cứu của tôi đã không đào sâu vào những mối liên hệ giữa các loại phương tiện đọc sách và tư duy biện lý.

Tuy vậy, một khuôn mẫu đã xuất hiện: Bản in là một phương tiện vượt trội để làm việc nghiêm túc.

Kỹ thuật số thì tiện lợi và rẻ hơn

Tuy nhiên, chúng ta cũng không thể bỏ qua những yếu tố khác gây ảnh hưởng đến sự lựa chọn của các sinh viên về loại hình đọc sách cho bài vở ở trường.

Tiện lợi là một sự cân nhắc quan trọng: Hơn 40% người tham gia trong khảo sát của tôi đề cập đến sự thuận tiện (gồm việc dễ dàng truy xuất đến các thông tin) như là điều mà họ ưng ý nhất đối với việc đọc sách trên màn hình.

Tiền bạc cũng là một yếu tố khác. Các sinh viên đã rất ý thức về sự chênh lệch giá cả giữa bản sách in và phiên bản sách điện tử, bởi vì chi phí thường dẫn dắt sự lựa chọn. Như một sinh viên diễn tả:

“Chi phí chỉ huy mọi thứ xung quanh tôi”.

Nhiều sinh viên cho thấy sự không tương xứng giữa tài chính và việc học tập. Khi được chất vấn về loại hình đọc sách mà họ sẽ chọn nếu giá như nhau, 87% chọn sách in cho việc học.

Thích nghi với việc học tập kỹ thuật số

Chúng ta cũng cần ghi nhớ rằng xu hướng đang phát triển này làm cho các trường đại học phải thay đổi chương trình học của họ để phù hợp với “cái giường Procustes” (sự gò ép vào một khuôn cứng nhắc) của thế giới kỹ thuật số – là một thế giới được tạo ra dành cho việc đọc lướt và dùng chức năng “tìm kiếm” hơn là đọc chậm rãi và sâu sắc.

Kỹ thuật số có thể được thích nghi như thế nào? (Ảnh: Creative Commons/ITU Pictures)

Các giáo sư giờ đây đã thẳng tay bỏ những bài tập đọc dài và phức tạp thay vào đó là những bài ngắn (và dễ hiểu hơn), nhích gần đến phương thức đọc kỹ thuật số trong một thế giới không học thuật (chú trọng về thực hành). Thế giới này cường điệu những phiên bản văn bản được cô đọng hơn và những đoạn thông tin ngắn hơn mà vừa phải hơn.

Vấn đề là làm cách nào mà các trường đại học giúp sinh viên đọc các văn bản một cách sâu sắc, có suy nghĩ và không bị sao nhãng trên các thiết bị điện tử?

Một điều then chốt có thể là sự thích ứng. Nghiên cứu cho rằng các sinh viên có thể quá tự tin về những gì họ hiểu khi đọc sách bằng thiết bị kỹ thuật số. Dạy cho họ biết lưu ý khi đọc sách điện tử (ví dụ, ghi chú những từ khóa trong khi đọc) có lẽ sẽ hữu ích trong việc tiếp thu kiến thức.

Một dạng thích ứng khác cũng đang xảy ra trong lĩnh vực phần mềm và phần cứng kỹ thuật số. Các màn hình hiện đại ít gây mỏi mắt, và các chương trình chú giải liên tục được cải thiện. Một số thiết bị đọc giờ đã được đi kèm với các công cụ cho phép lật các trang sách giống như thật và đánh dấu nhiều vị trí.

Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, mặc dù ngắn gọn súc tích có lẽ phù hợp với sự tiêu dùng kỹ thuật số, nhưng nó không phải là kiểu đọc giúp bồi dưỡng tu duy biện lý mà chúng ta vẫn nói đến như là một tiêu chuẩn chất lượng của việc giáo dục bậc đại học.

Naomi Baron là Giám đốc điều hành Trung tâm Giảng dạy, Nghiên cứu và Học tập, Đại học Mỹ quốc (American University). Bài viết này được đăng lần đầu tại trang The Conversation. Đọc bài gốc ở đây.

(Vietdaikynguyen)