bầu cử VNTB- Hoa Kỳ, ngày bầu cử năm 2016

[xứ việt]

Quang Nguyên

(Washington)

 

 

(VNTB) - Trong lúc  ở Việt Nam người ta đang say giấc thì tại Mỹ cuộc kéo co giữa một số các chính đảng để giành ghế trong chính quyền đang diễn ra.

 

Bên trong phòng bầu phiếu, tại một phòng thể dục của một trường mẫu giáo, với ủy ban bầu cử khu vực.(Quang Nguyen)

 

Không còn không khí ồn ào, náo nhiệt đến chóng mặt, nhức đầu khi các ứng cử viên tự quảng cáo, tranh luận, đôi khi quăng vào mặt nhau những điều đến buồn cười, cử tri Mỹ hầu hết giữ yên lặng khi họ đến phòng phiếu. Hai ứng viên đối thủ sừng sỏ Trump và Clinton rút về cứ địa của họ, đều ở New York City, chờ kết quả.

 

Các địa điểm bầu phiếu hầu như cố định từ bao nhiêu năm nay cho từng khu bầu cử, thường là phòng khách của nhà thờ, hay phòng thể dục của trường tiểu học công lập, không cản trở sự thờ phượng hay việc học hành.

 

 

 

Dù có chút lo lắng về chuyện bị khủng bố trong ngày bầu cử, những  phòng phiếu tôi có dịp  đến trong nhiều năm, ở nhiều khu khác nhau, đều không thấy bóng dáng cảnh sát gọi là để giữ trật tự hay gì gì đó. Hình như người ta không muốn thấy sự hiên diện của bất cứ quyền lực nào ở nơi người công dân đang thực hành quyền dựng nên hay xóa bỏ một chính phủ. Điều hành phòng phiếu, toàn tình nguyện viên. Những người này đã ghi tên trong các buổi caucus của đảng mình, được lựa chọn đến làm việc trong hội đồng bầu cử khu vực. Họ có nhiều việc làm ở đó, hoặc thay nhau đứng trước phòng phiếu đón và hướng dẫn cử tri đến bàn đăng ký,Greeter Judge hoặc hướng dẫn cách thức điền phiếu bầu, hoặc làm thư ký, quan sát thùng phiếu và.. quan sát lẫn nhau. Cử tri cho người phụ trách biết tên họ, địa chỉ; có nơi luật định phải trình ID, giấy chứng minh có dán hình, như bằng lái xe chẳng hạn, có nơi chỉ cần thấy có tên  người đến bầu trong một cuốn sổ ghi tên người đăng ký bầu cử. Năm nay  họ dùng máy tính bảng thay vì dùng cuốn sổ dầy cộm. Người  giữ  danh sách đăng ký sẽ đánh dấu bên cạnh tên của người đến bầu và cấp cho họ một tờ giấy chứng nhận họ có tên. Người bầu cầm giấy đến bàn của Ballot Judge  để nhận  phiếu bầu. Người chưa đăng ký bầu có thể đăng ký vào lúc này và bầu luôn.

 

Chuyện bầu bán gian lận đã từng xảy ra, có người  đến nhiều  phòng phiếu khác nhau, khai nhiều tên khác nhau để bầu nhiều lần; từ đó nảy sinh nhiều ý kiến:

 

-Đảng Cộng Hoà đề nghị tiểu bang cấp ID cho cử tri để  tránh  gian lận.

 

-Đảng Dân Chủ chống lại kịch liệt đề nghị này của đảng CH, họ cho đó là vi phạm quyền tự do bầu cử. 

 

-Cho đến nay chỉ có 17 tiểu bang ban hành luật phải xuất trình ID, khai sinh, hay chứng chỉ nhập tịch khi nhận phiếu bầu.

 

Kỳ bầu cử này  có khoảng 200 triệu cử tri đã đăng ký đi bầu, thường số đi bầu chỉ nhỉnh hơn nửa số đăng ký một chút. Những người bầu sớm bằng cách đến tận phòng phiếu, gửi thư hay gửi e-mail tính đến hôm qua khoảng 44 triệu. Bầu cử của Mỹ dung hòa hai phương cách: Bầu phổ thông trực tiếp và bầu gián tiếp bởi quốc hội qua lá phiều của cử tri đoàn. Ở mỗi tiểu bang,ứng cử viên Tổng Thống nào thắng đa số tương đối phiếu phổ thông (popular vote) sẽ đoạt trọn (winner-take all) phiếu cử tri đoàn (electoral vote) tại tiểu bang đó.

 

Kỳ này, ngoài hai đảng Cộng Hòa, Dân Chủ còn các ứng viên của các đảng hay phong trào khác, gồm đảng Hiến Pháp( Constitution Party), đảng Xanh (Green Party),đảng Độc Lập(Independence Party), Đảng Người Tự Do ( Libertarian Party), đảng Americain Delta Party ( Không biết dịch thế nào cho ổn), và đảng Công Nhân Xã Hội (The Socialist Workers Party (SWP); đây là một đảng có khuynh hướng cực tả, được hỗ trợ mạnh mẽ bởi Cuba, chủ nghĩa của họ tổng hợp lý tưởng Cộng Sản Mac-Lenin(Communism Marxism-Leninism) và chủ nghĩa Castro(Castroism). Lại còn có một đảng hay một tổ chức gì đó có tên "Legal Marijuana Now" cũng góp mặt. Nhóm này đòi quyền được xài cần xa. Không biết nếu họ trở thành TT, nước Mỹ sẽ ra sao!

 

 

Cử tri đoàn

 

 Mỗi tiểu bang có một  cử tri đoàn. Cử tri đoàn gồm 2 Nghị Sĩ liên bang ( Luật Hoa kỳ: Mỗi tiểu bang, không phân biệt dân số nhiều, ít đều có 2 Thượng nghị sĩ liên bang) và Dân biểu liên bang, tuỳ theo dân số.

 

Tiểu bang Wyoming có dân số khoảng 590 ngàn, có hai nghị sĩ liên bang và một dân biểu liên bang, cử tri đoàn gồm 3 người. Tiểu bang California có dân số gần 40 triệu, cũng chỉ có 2 Thượng Nghị Sĩ liên bang, 53 Dân Biểu liên bang, cử tri đoàn gồm 55 người.

 

 

Winner-take-all (Người thắng nhận tất cả)

 

Quốc Hội Hoa Kỳ có 100 Nghĩ Sĩ Liên bang (US Senators) và 438 Dân biểu Liên bang (US House of Representatives), tức là có 438+100=538 phiếu cử tri đoàn. Ứng viên TT muốn thắng phải đạt được quá bán số phiều cử tri đoàn: (538:2) +1= 269 + 1 = 270 phiếu.

 

Bang Wyoming, cử tri đoàn 3 người, tất cả thuộc đảng Cộng Hòa, nhưng nếu quá nửa số phiều phổ thông của bang này dồn cho ứng viên Hillary của Dân Chủ, thì ba phiếu cử tri đoàn này đều thuộc về bà ta.

 

Đã có vài rắc rối về thắng thua trong một số cuộc bầu cử TT liên quan đến phiếu phổ thông và phiếu cử tri đoàn phải đưa lên tối cao pháp viện phân giải. Gần đây nhất, bầu cử Tổng Thống  Hoa Kỳ năm 2000, ứng cử AL. Gore đạt 600 ngàn phiếu phổ thông trên toàn quốc nhiều hơn phiếu bầu cho  George  W. Bush, nhưng tại Florida số phiếu phổ thông bầu cho Bush chỉ hơn Gore 537 phiếu. Việc đếm phiếu lại, lúc đòi bằng máy, lúc đòi bằng tay, chỗ này chậm, chỗ khác xong cứ lung tung, cho đến khi có lệnh của Tối Cao Pháp Viện đình chỉ việc kiểm lại phiếu, và phán quyết phần thắng về Bush. Ông này ôm trọn số phiếu cử tri đoàn ở Florida, nhờ vậy đã trở thành TT thứ 43 của Mỹ.( xem Án Lệ của Tòa Tối Cao Bush v. Gore, 531 US 98 (2000).

 

Cử tri sau khi điền trả lời của mình vào phiếu bầu sẽ đem phiếu đến thùng phiều. Máy sẽ đếm số phiều bỏ vào thùng và sẽ so sánh với số người đến bầu. Có 5 loại phiếu bầu khác nhau tùy theo tiểu bang hay địa phươngchọn , hoặc trên giấy, hoặc trên thẻ giống như loại thẻ sử dụng cho máy rút tiền, hoặc thẻ người bầu phải dùng kim châm lỗ. Không phải  một lá phiếu mỏng như thừơng thấy. Trên phiếu bầu của Mỹ người ta không in hình các ứng viên. Có đến chục chức danh để bầu và có thể  đến năm bẩy tên người tranh cử cho 1 chức danh. Nếu có trở ngại về việc điền phiếu, cử tri được phép chỉ định người giúp mình, thường họ muốn người thân trong gia đình. Có ngưòi phải mất đến 5,7 hay 10 phút trong phòng phiếu. Họ không chỉ lựa TT, họ còn phải lựa các ứng viên khác cho các chức vụ khác, như có thể cả Thống đốc tiểu bang, Dân biểu liên bang, tiểu bang, Cảnh sát trưởng của Tiểu bang... Trong phiếu bầu còn có phần trưng cầu dân ý về một số vấn đề của địa phương, của tiểu bang. Nhiều người đã có sẵn ý từ trước, hay chỉ muốn bầu cho TT thôi. Người bỏ phiếu dùng viết mực, bôi kín vòng bầu dục trước tên người hay vấn đề, giống như kiểu thi trả lời câu hỏi đúng sai, yes/no question.

 

Một chi tiết thú vị mà chắc khác hẳn với Việt Nam. Để ý thấy phần cuối cùng của tên ứng viên, có một khoảng trống, với chú thích Write-in,if any, nếu không bầu cho ai trong danh sách trên, bạn có thể viết vào đây tên một người nào đó (bạn thấy xứng đáng). Bạn có thể đề tên ông XYZ nào đó hay chính tên mình, nhưng nên nhớ chỉ có thể trở thành TT Mỹ nếu ai đó được 35 tuổi trở lên, sinh trên lãnh thổ Mỹ và đã ở Mỹ tổng cộng 14 năm; hiến pháp quy định như vậy.

 

 

Phòng phiếu mở vào lúc 8 giờ sáng, có nơi từ 6 giờ, hay từ nửa đêm, và đóng cửa vào lúc 7,8,9 giờ tối tùy theo tiểu bang. Thời tiết trên cả nước rất thuận lợi, nơi cao nhất khoảng 80 độ F, và nơi thấp nhất khoảng 55 độ. Đêm nay đám đông sẽ đổ ra tụ tập ở quảng trường, hay quán bar để sẵn sàng reo hò, nhảy múa mừng người của họ thắng trận, hay ôm nhau khóc, mếu nếu người họ ủng hộ ngã về không. Người tin chắc thắng cuộc sẽ có bài phát biểu ngắn vào khoảng nửa đêm. Người chấp nhận thua cuộc thường nói lời chia tay, cảm ơn mọi người ủng hộ và chúc mừng người thắng mình trước đó.

 

(ijavn.org)